Doğum Sonrası Psikoz (Postpartum Psychosis)
Doğum Sonrası Psikoz (Postpartum Psychosis)
Daha nadir ancak çok daha ciddi ve riskli bir psikiyatrik sağlık durumudur. Yaklaşık her 1000 yeni varsanılar (olmayan şeyleri görme ve duyma gibi), ani duygudurum değişiklikleri, kafa karışıklığı ve düşünce akışında bozulma eşlik edebilir. Genellikle doğumdan sonraki ilk iki hafta içinde başlar ve devam eder. Daha önce bipolar bozukluk(manik depresif hastalık) geçmişi olan veya önceki doğumlarında benzer durumları yaşamış annelerde daha sık görülür.
Acil psikiyatrik tedavi gerektiren bir durumdur. Anne ve bebeğin güvenliği için hastaneye yatarak tedavi de gerektirebilir. Anneni ilaç tedavisi ve destekleyici bakım alması gerekecektir.
Bu durumların tıbbi nedenli olduğunu ve tedavi edilebilir olduğunu bilmek önemlidir. Sıklıkla kültürümüzde al basması olarak tanımlanır. Geleneksel yöntemlerle anne ve çevresi bu duruma hazırlanır. Kırmızı renkli şerbet hazırlanması, al bağlanması, lohusanın yalnız bırakılmaması, nazara karşı hazırlıklar gibi yöntemlerle bilinç oluşturulur. İslam kültüründe alkarısı adı verilen ve lohusa hummasına sebep olduğu sanılan hayalî yaratıktan bahsedilir(İslam Asiklopedisi 2.Cilt Sayfa 469). Türk ve Altay mitolojilerinde bir çeşit kötü ruh ve onun neden olduğu ruh çarpması. Albıs'ın (veya Alkarısı'nın) neden olduğu ruh hastalığıdır.
Neler yapılmalıdır?
Bu durumların tıbbi ve tedavi edilebilir olduğunu öğrenilmesi gereklidir. Lohusaların duygularını eşi, ailesi ve ihtiyaç duyduğunda sağlık uzmanlarınızla paylaşması önerilir. Hastalık düzeyine ulaştığında ve annenin çocuğuna bakımını ve işlevselliğini etkilediğinde, duygudurum bozukluğu (depresyon) veya psikotik belirtiler (varsanılar ve sanrılar) başladığında bunları ciddiye alıp, hemen yardım alınması çok önemlidir.
Doğum Sonrası Psikoz Tedavisi
Doğum sonrası psikoz, tıbbi olarak bir acil durumdur ve anne ile bebeğin güvenliğini sağlamak için derhal müdahale gerektirir.
Anne ve çocuk için güvenli bir ortam sağlamak amacıyla hastaneye yatış yapılabilir. Belirtilerin şiddetine bağlı olarak bu yatış günler veya haftalar sürebilir. Bazı hastanelerde annelerin tedavi alırken bebekleriyle birlikte kalabildiği özel yerler vardır.
Varsanılar ve sanrılar gibi psikotik belirtileri kontrol altına almak için antipsikotik tedaviler verilebilir. Bipolar bozukluğu veya hızlı duygudurum değişiklikleri olan anneler için duygudurum düzenleyiciler annenin emzirme durumu da dikkate alınarak önerilebilir. Bazı semptomların ve duygudurumun düzeltilmesinde antidepresan ve anksiyolitik ilaçlar kullanılabilir. Elektrokonvülsif Tedavi (EKT ya da elektroşok) şiddetli hastalıkta (intihar ve kendine zarar verme riski yüksek, katatoni vs.) ve ilaca dirençli hastalarda, ilaç kullanılamayacak durumlarda kullanılabilir. Doğum sonrasında ve emzirme süresince güvenli bir tedavi alternatifidir. Aynı zamanda destekleyici psikoterapiler ve bilişsel davranışçı terapi akut belirtiler sonrasında tedavi programına dahil edilir. Doğum sonrası şiddetli depresyon için yurt dışında tedavi için onaylanmış olan Brexanolone ve Zuranolone gibi ilaçlar, henüz ülkemizde bulunmamaktadır.
Aile durumun ciddiyetini anlamaları ve tedavinin sürdürülmesi için bilgilendirilmelidir. Aile üyeleri ilaçlara uyumun sağlanması ve hastaya duygusal destek için yardımcı olmalıdır. Aile veya profesyonel bakıcılar, stresin azaltılması ve güvenliğin sağlanması için geçici olarak bebek bakımında yardımcı olabilir.
Doç. Dr. İsmail Mete Şaylan
Psikiyatri Uzmanı
Psikiyatri Birimine gitmek için tıklayınız.
