Öksürük solunum hastalıklarının en sık görülen belirtilerinden biridir. Polikliniklere, hastaların % 3-40'ı öksürük yakınması ile başvururlar. Hastaların büyük çoğunluğu kadındır. Öksürük basit bir viral enfeksiyonun belirtisi olabileceği gibi, ciddi bir hastalığın veya yaşamı tehdit eden bir durumun habercisi de olabilir. Oysa ki sigara içen ve öksürüğü olan kişilerin birçoğu bu durumun normal kabul ederek hekime başvurmaz. Öksürüğün, hem tıbbi hem de sosyal önemi vardır. Öksürüğe bağlı bayılmalar, özellikle sürücüler için, az da olsa ölümcül sonuçlara yol açabilmektedir. Sık öksüren insanlar ziyaretlerden, sosyal aktivitelerden kaçınırlar ve izole hayatlar yaşarlar.
Öksürük basitçe solunum yollarının temizlenmesini sağlayan reflekstir. Öksürük, akciğerleri aspirasyondan korur ve alt solunum yollarına yabancı maddelerin girişini engeller, artmış bronşiyal sekresyonların atılmasını sağlar. Enfeksiyonların toplumda yayılmasına ve önemli miktarda sağlık harcamasına yol açması gibi olumsuz etkileri söz konusudur. Öksürük birçok nedenle ortaya çıkabileceği için ayırıcı tanısı zordur. Hastaya yaklaşımın belki en önemli aşaması hastadan iyi bir öykü alınmasıdır..
Akut öksürük, 3 haftadan kısa süren öksürüktür. En sık nedeni soğuk algınlığıdır. Soğuk algınlığına virüsler (en sık rhinovirüs, coronavirüs, parainfluenza, RSV, adenovirüs ve enterovirüs) yol açar. Soğuk algınlığı kendiliğinden iyileşebilmektedir, çoğu zaman tedavi gerektirmez. Nadiren pnömoni, sol kalp yetmezliği, pulmoner emboli gibi yaşamı tehdit eden nedene de bağlı olabilir. Subakut öksürük, 3-8 hafta arasında süren öksürüktür. En sık neden enfeksiyondur. Astım, sinüzit, devam eden allerjen ve irritan maruziyeti ise diğer sık rastlanan nedenlerdir. Kronik öksürük, 8 haftadan daha uzun süren öksürüktür. Kronik öksürük önemli bir morbidite (hasta olma oranı) nedenidir ve yaşam kalitesini etkilemektedir. Bu nedenle tedavi edilmesi gereken klinik bir durumdur. Erişkin yaş grubunda görülme oranı %3-40'tır. Göğüs hastalıkları polikliniklerine yapılan başvuruların % 10-38'i kronik öksürük nedeniyledir.
Çocukluk çağında, tekrarlayan öksürüklerin çoğu viral kaynaklı olsa da, okul öncesi ve ilkokul çağı çocukların %10'unda soğuk algınlığı ile ilişkisi olmayan ve hışıltısız persistant öksürük mevcuttur. Çocukluk çağı hışıltısız öksürüğünün en önemli nedeni ebeveynlerin sigara içimine bağlı oluşan ev içi hava kirliliğidir. Anne ve babası sigara içen 11 yaş altı çocuklarda, kronik öksürük görülme sıklığı % 50'lere ulaşmaktadır. Erişkinlerde kronik öksürük en sık nedeni "sigara içimi"dir. Sigara içilen süre ve tüketilen sigara miktarı arttıkça balgamlı öksürük görülme sıklığı da artar. Sigara içmeyen erişkinlerde kronik öksürük en sık nedenleri postnasal akıntı sendromu (PNDS), gastroözefagial reflü hastalığı (GÖRH), astım ve hipertansiyonda hastalarının aldığı anjiyotensin konverting enzim inhibitör (ACEI) grubunda olan ilaçların kullanımıdır.
Postnasal akıntı sendromu, burun akıntısının genizden boğaza doğru akması sık sık boğazı temizleme ihtiyacı ve çoğu zaman burun akıntısı ya da burun etrafında dolgunluğu ifade etmektedir. Hastaların % 20'si bu durumun farkında olmayabilir. Sigara içmeyen erişkinlerde kronik öksürük nedeni % 24-29 astımla ilişkilidir. Hışıltılı solunum, nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi, kronik öksürük nöbetleri başlıca belirtilerdir. Öksürük genellikle kurudur, gece görülür. Daha az görülen ise öksürük varyant astma, öksürüğün tek semptom olarak görüldüğü astım olarak kabul edilir.
Gastroözefagial reflü (GÖR) mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçışı anlamına gelir. GÖR hastalığı göğüste yanma, ağza acı su gelmesi, belirgin mide yakınmaları, kronik öksürük ve seste boğuklaşma başlıca belirtileridir.. GÖR hastalığı toplumun % 20'inde görülür. Anjiyotensin konverting enzim inhibitörler, (ACEI) kalp yetmezliği, hipertansiyon, miyokard enfarktüsü vb. tedavisinde kullanılır. ACEI kullanımında kronik öksürük %19 görülür. Tedavide İlacın kesilmesi yeterlidir. Hasta Bina Sendromu günümüzde kronik öksürük nedenlerinden biridir. Binaların havalandırna şekli ve hava kaynaklı kirleticiler, iş stresi, binalarda bulunan mikroorganizmalar ve çeşitli organik bileşimler hasta bina sendromuna yol açar. Erişkinlerin %9'unda bilinen bir solunum sistemi hastalığı olmadığı halde kronik öksürük görülür.
Obez ve depresif belirtilere sahip bu hastalarda kronik psikojenik öksürükten söz edilebilir. Kronik öksürük yapan diğer nedenler arasında allerjik nedenler, mesleki maruziyetler, bazı irritan mekanizmalar, solunum sistemindeki iyi veya kötü huylu kitleler, akciğerlerin interstisyel hastalıkları, bazı irritan mekanizmalar vb. sayılabilir. Sigara için yada içmeyin öksürük yakınmanız varsa lütfen bir hekime başvurun. Öksürük; basit, tedavi gerektirmeyen bir nedene bağlı olabileceği gibi mutlaka tedavi gerektiren ve erken teşhisin hayat kurtardığı ciddi bir hastalığın belirtisi de olabilir.
