SEREBROVASKÜLER HASTALIKLAR NEDİR?
Beyin damarlarında kan akışının zayıflaması veya tamamen durması ya da beyin damarlarının yırtılması sonucu gelişen kanama nedeniyle ortaya çıkan hastalıkların tamamı serebrovasküler hastalıklar (SVH) yani beyin damar hastalıkları olarak tanımlanır. Halk arasında genelde ‘inme’ ya da ‘felç’ olarak bilinen serebrovasküler hastalıklar nedeniyle dünyada ve ülkemizde ölüm oranları yüksektir. Dünyada ölüm nedenleri arasında serebrovasküler hastalıklar 3. sırada yer alırken, bu hastalık sonrasında engelli kalma oranı dünyada 1. sıradadır.
SEREBROVASKÜLER HASTALIKLAR NEDEN OLUR?
Hastalığın nedenleri arasında genetik faktörleri kadar yaşam tarzının etkili olduğu da düşünülmektedir. Durağan bir yaşam tarzı, sigara ve alkol kullanımı değiştirilebilir risk faktörleri arasında yer alırken; yaş, cinsiyet ve genetik faktörler değiştirilemeyen risk faktörleridir. Cinsiyet açısından değerlendirildiğinde erkeklerde kadınlara oranla daha fazla görülmektedir.
SEREBROVASKÜLER HASTALIK ÇEŞİTLERİ
Beyin damar hastalıkları geçici iskemik atak ve inme olarak ikiye ayırılır.
- İnme bilinir adıyla felç, beyni besleyen damarların tıkanıklığı veya yırtılmasına bağlı kanama nedeniyle ortaya çıkan, belirtileri hızla gelişen, bazen ölümcül sonuçları olabilen nörolojik bir sendromdur.
- Geçici iskemik ataklar (GİA) yani “ transient” iskemik ataklar (TİA) ise beyin kan akışının azaldığı ya da kesildiği durumda ortaya çıkmaktadır. Bu hastalarda da inmede olduğu gibi körlük, kol veya bacağı hareket ettirmede güçlük, bilinç değişikliği, konuşma veya anlama bozukluğu, denge-koordinasyon bozukluğu ortaya çıkabilir. İnmeden farklı olarak, bu belirtiler 24 saat içinde düzelir. Geçici iskemik ataklar genellikle büyük bir inmenin öncüsü olabilmektedir. Bu nedenle, bu durumu yaşayan hastaların mutlaka nöroloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi önerilmektedir.
SEREBROVASKÜLER HASTALIK RİSK FAKTÖRLERİ
Serebrovasküler hastalıkların oluşmasına neden olabilecek birçok faktör mevcuttur. Bunların çoğu değiştirilebilir iken, bazıları (yaş, ırk veya genetik) değiştirilememektedir.
- Hipertansiyon
- Diabetes mellitus
- Sigara içiciliği
- Kalp hastalıkları arasında yer alan kalp kapak hastalıkları, ritim bozukluğu, kalp yetmezliği ile pıhtı oluşumu ve emboliyle seyreden sorunlar serebrovasküler hastalığın nedenleri arasındadır.
- Uyku apnesi
- Hiperlipidemi
SEREBROVASKÜLER HASTALIĞIN TEŞHİSİ NASIL KONUR?
Serebrovasküler hastalığın tanısı; hastanın şikayetleri, hikayesi, klinik muayenesi ve görüntüleme (beyin MR, beyin tomografisi ve beyin kan dolaşımını sağlayan ana damarların renkli doppler ultrasonografisi) sonuçlarına dayanarak konulur.
SEREBROVASKÜLER HASTALIĞIN TEDAVİSİ VAR MI?
Serebrovasküler hastalığın medikal (konservatif- ilaçlarla), girişimsel ve cerrahi tedavisi mevcuttur. Tedavi seçeneklerine inmenin çeşidine, hastanın yaşına, hastaneye başvuru saatine, altta yatan başka hastalıkların varlığına göre karar verilir.
Damar tıkanıklığına bağlı inme geçiren hastalar hastaneye hızlı başvurdukları sürece hastanın altta yatan hastalıkları açısından uygun koşullar sağlanırsa trombolitik denilen ilaçlarla pıhtıyı eritme tedavisi uygulanabilir. Bunun dışında hastalara mekanik yollarla (yani uygun cihazlarla) pıhtıyı damar yolundan çıkarma operasyonu yapılabilir.
Beyin kanaması geçiren hastalarda beyin şişmesini önlemek için ilaç tedavisi, kanamayı boşaltmak için ise beyin cerrahisi tarafından yapılan operasyon uygulanabilir.
